ZORGVASTGOED
Keypoints
- Beleggingsvolume blijft laag
- Aanvangsrendementen lopen verder op
- Bevolkingsprognoses en woningvraag naar boven bijgesteld
- Roep om bezuinigingen en veranderingen in de zorg
- Financiën zorginstellingen verder onder druk
Beleggingsvolume historisch laag
In het derde kwartaal is het beleggingsvolume uitgekomen op ruim 200 miljoen euro. Dit volume benadert het gemiddelde beleggingsvolume van het derde kwartaal in de afgelopen jaren. Het beeld is enigszins vertekend doordat het aantal transacties in dit kwartaal beperkt was. Het betrof vooral één grote portefeuilletransactie in het particuliere woonzorgsegment. Illustratief voor de rustige beleggingsmarkt is dat het totale beleggingsvolume in de eerste drie kwartalen van 2023 slechts 316 miljoen euro bedroeg. Dit is maar 22 procent van het totale beleggingsvolume in het topjaar 2022. Van een complete stilstand is geen sprake, maar de beleggingsmarkt bevindt zich op dit moment nog steeds in heel rustig vaarwater. Er is duidelijk nog geen nieuw evenwicht gevonden tussen vraag en aanbod. Rentes voor financieringen en rendementseisen lopen op, terwijl bouwkosten hoog blijven.
BELEGGINGSVOLUME ZORGVASTGOED PER KWARTAAL (IN MILJARDEN €)

Bron: CBRE (2015-2018), Capital Value (2019-2023), bewerking door Achmea Real Estate
Aanvangsrendementen lopen verder op
In het derde kwartaal zijn de prime aanvangsrendementen van de verschillende zorgvastgoedsegmenten zoals verwacht met 10 tot 15 basispunten opgelopen. Tegen de verwachting in is ook de lange rente in het afgelopen kwartaal verder opgelopen. Eerder werd verwacht dat de rente op Nederlandse staatsleningen met een looptijd van tien jaar zou pieken op 2,79 procent, maar deze is doorgestegen naar 2,95 procent. In het vierde kwartaal verwacht Oxford Economics een verdere stijging naar 3,29 procent. Door de meestal trage reactie van aanvangsrendementen op veranderingen in de risicovrije rentes, lijkt de kans op stabilisering in de komende kwartalen beperkt. Een verdere stijging ligt voor de hand.
VERANDERING BRUTO AANVANGSRENDEMENT Q3-2023 (IN %-PUNT)

Bron: Capital Value (2023), bewerking door Achmea Real Estate
* Piek Particuliere Woonzorg lag in Q3-2022
Bevolkingsprognoses en woningvraag naar boven bijgesteld
Aan potentiële gebruikers ontbreekt het niet op de woningmarkt, ook niet voor zorgvastgoed. Mede door immigratie is de bevolkingsgroei flink hoger uitgevallen. In de periode tot en met 2030 wordt een bevolkingsgroei van 861.000 (4,8 procent) personen verwacht. ABF Research becijferde aan het begin van het derde kwartaal dat het aantal huishoudens in die periode zelfs met 7,3 procent groeit. Naast bevolkingsgroei en snellere daling van de gemiddelde huishoudensgrootte zorgt opmerkelijk genoeg ook het programma Wonen, Ondersteuning en Zorg voor Ouderen (WOZO) van het ministerie van VWS voor een grotere groei. Omdat de intramurale capaciteit volgens dit beleid rond 135.000 verpleeghuisplekken moet blijven, zullen de vaak alleenstaande ouderen in extramurale woningen moeten wonen. Dit betekent een extra woningvraag van 27.000 huishoudens op de gespannen woningmarkt. Het statistische woningtekort is in 2023 gestegen van 315.000 naar 390.000 woningen en bedraagt 4,8 procent van de voorraad, waar 2 procent als een gezonde spanning wordt gezien. Door deze ontwikkelingen is de langetermijnbehoefte aan extra woningen toegenomen. De behoefte aan woningen in de periode tot en met 2030 in het uit 2021 daterende Programma Woningbouw van het ministerie BZK is gestegen van 900.000 tot 981.000 nieuwbouwwoningen.
De meeste groei zit bij ouderen en alleenstaanden. Volgens ABF Research neemt het aantal 65+-huishoudens in de komende 15 jaar toe met 877.000 (36 procent). De wachtlijst van mensen die in aanmerking komen voor Wlz-zorg met huisvesting is in het derde kwartaal opnieuw licht gestegen tot 24.300 wachtenden. Het gaat om mensen met een zwaardere zorgvraag, voor wie er in de toekomst extramurale woningen moeten zijn. De vraag blijft zeer groot naar meer geclusterde ouderenwoningen met mogelijkheden voor een zwaardere vorm van zorg.
WACHTENDEN OP HUISVESTING MET WLZ-ZORG (2020 Q3 = 100)

Bron: Bron: Zorginstituut Nederland (2023), bewerking door Achmea Real Estate
Roep om bezuinigingen en veranderingen in de zorg
In het derde kwartaal heeft de ambtelijke top van de diverse ministeries laten weten dat het noodzakelijk is verder te bezuinigen op de zorg, om ongecontroleerde groei tegen te gaan. De Studiegroep Begrotingsruimte (SBR) roept op tot structurele hervormingen. Ook het Interdepartementaal beleidsonderzoek (IBO) schetst zogeheten ombuigingspaden om de uitgavengroei voor ouderenzorg te beperken. De strekking van de adviezen is dat de zorg efficiënter moet en er meer eigen verantwoordelijkheid en eigen bijdrage vereist is. Ook de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) constateert in het advies Scheiden Wonen en Zorg dat de huidige organisatie van de langdurige zorg niet toekomstbestendig is. De uitgangspunten van het WOZO: ‘zelf als het kan, thuis als het kan, digitaal als het kan’ moeten concreter worden omschreven in de wet. In de aanloop naar de verkiezingen worden de voorgestelde bezuinigingen ongetwijfeld bij diverse politieke partijen een thema. Duidelijk is dat geschikte woningen bijdragen aan de reductie van de zorgvraag en de schaarste aan middelen en mensen. Institutionele beleggers kunnen een impactvolle rol spelen in het aanbod van geschikte woon-zorgoplossingen.
Financiën zorginstellingen verder onder druk
De vraag van gebruikers naar zorgvastgoed is groot, maar de tijden zijn voor exploiterende zorgverleners uitdagend. Dat blijkt uit analyses door verschillende partijen van de jaarrekeningen in verschillende zorgbranches. Vaak zijn solvabiliteit en liquiditeit nog wel op orde, maar lijden vooral het bedrijfsresultaat en de marges onder sterk gestegen kosten. Vooral personeel is duurder geworden door cao-loonstijgingen, de inhuur van ‘personeel niet in loondienst’ (PNIL) en verzuim. Tegelijk zijn de tarieven niet volledig gecorrigeerd voor inflatie. Accountantsbureau BDO constateert dat hierdoor bij ziekenhuizen innovatie en transformatie uitblijven. Steeds meer organisaties in verpleeg-, verzorgingshuizen en thuiszorg zijn in de rode cijfers beland, stelt inkoopcoöperatie voor zorgorganisaties Intrakoop. Verdiepend onderzoek van adviesbedrijf Vardetun laat zien dat het verschil in financiële prestaties van zorginstellingen vaak te herleiden is tot verschillen in kostenmanagement. Bijvoorbeeld in personeelsmanagement, vastgoedbeleid en een strategische focus. Maar ook of dit op permanente basis of incidenteel gebeurd. BDO waarschuwt voor financiële problemen in de ouderenzorg.
FAILLISSEMENTEN GEZONDHEIDSZORG (2 KWARTALEN VOORTSCHRIJDEND GEMIDDELDE)

Bron: CBS (2023), bewerking door Achmea Real Estate
Vooruitblik
Er blijft op korte en lange termijn een grote behoefte aan zorgvastgoed, maar de roep om structurele veranderingen in de zorg is groot. Om de vraag en stijgende kosten het hoofd te bieden, zijn vernieuwende zorgconcepten nodig waarbij vastgoed een waardevolle bijdrage kan leveren. Op de korte termijn kampen zorgverleners vooral met personeelstekorten. Op de investeringsmarkt moeten institutionele beleggers zich aanpassen aan het hogere renteklimaat. De opnieuw gestegen rente blijft rendementen opstuwen. Als gevolg van de hogere rendements- en financieringseisen en het blijvend hoge kostenniveau van nieuwbouw zullen transactievolumes nog wat langer onder de gemiddelden van de afgelopen jaren blijven steken.
Deel deze pagina